1. Hệ Thần Kinh Là Gì?
Hệ thần kinh là hệ thống kiểm soát và điều phối hoạt động của cơ thể, từ cảm giác, vận động đến suy nghĩ và cảm xúc. Hệ thần kinh bao gồm hai phần chính: hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh ngoại vi. Để hiểu rõ hơn về chức năng phức tạp này, hãy cùng khám phá một số thuật ngữ cơ bản của hệ thần kinh mà bạn cần nắm vững.
2. Neurone (Tế Bào Thần Kinh)
- Neurone là tế bào cơ bản của hệ thần kinh, chịu trách nhiệm truyền dẫn thông tin dưới dạng xung điện. Mỗi neurone bao gồm ba phần chính:
- Thân tế bào: Nơi chứa nhân và các cơ quan tế bào.
- Sợi trục (axon): Dẫn truyền xung điện từ thân tế bào đến các neurone khác hoặc cơ quan đích.
- Sợi nhánh (dendrite): Nhận tín hiệu từ các tế bào thần kinh khác.
Tế bào thần kinh đóng vai trò quan trọng trong mọi hoạt động của hệ thần kinh, từ việc gửi thông tin từ não đến cơ bắp đến nhận tín hiệu từ các cảm biến ngoại vi.
3. Synapse (Khớp Thần Kinh)
- Synapse là khu vực kết nối giữa hai tế bào thần kinh hoặc giữa tế bào thần kinh và một cơ quan đích như cơ hoặc tuyến. Tại đây, thông tin được truyền từ tế bào này sang tế bào khác thông qua các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitters).
Synapse quyết định cách thức tín hiệu được chuyển đi và đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh hành vi, học tập, và trí nhớ.
4. Neurotransmitter (Chất Dẫn Truyền Thần Kinh)
- Neurotransmitter là các phân tử hóa học giúp truyền tín hiệu từ một tế bào thần kinh này sang một tế bào khác qua synapse. Một số chất dẫn truyền thần kinh phổ biến bao gồm:
- Dopamine: Liên quan đến cảm giác hạnh phúc và động lực.
- Serotonin: Điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ, và cảm giác thèm ăn.
- Acetylcholine: Giúp điều khiển các cử động cơ và các chức năng thần kinh trung ương khác.
5. Thần Kinh Trung Ương (Central Nervous System – CNS)
- Hệ thần kinh trung ương bao gồm não bộ và tủy sống. Đây là trung tâm điều khiển chính, xử lý thông tin và điều phối các hoạt động của cơ thể. Hệ thần kinh trung ương tiếp nhận tín hiệu từ các giác quan, xử lý thông tin và gửi tín hiệu phản hồi.
6. Thần Kinh Ngoại Vi (Peripheral Nervous System – PNS)
- Hệ thần kinh ngoại vi là phần còn lại của hệ thần kinh ngoài CNS, bao gồm các dây thần kinh nối hệ thần kinh trung ương với các bộ phận khác của cơ thể. Nó bao gồm:
- Hệ thần kinh soma: Điều khiển các cử động tự nguyện.
- Hệ thần kinh tự chủ: Kiểm soát các chức năng tự động của cơ thể như hô hấp, tiêu hóa, và nhịp tim.
7. Thần Kinh Cảm Giác (Sensory Neurons)
- Thần kinh cảm giác là các tế bào thần kinh chịu trách nhiệm truyền tín hiệu từ các cơ quan cảm giác (như mắt, tai, da) đến hệ thần kinh trung ương. Chúng giúp cơ thể nhận biết môi trường xung quanh và phản ứng kịp thời với các tác động từ bên ngoài.
8. Thần Kinh Vận Động (Motor Neurons)
- Thần kinh vận động là tế bào thần kinh điều khiển cử động của các cơ bằng cách truyền tín hiệu từ hệ thần kinh trung ương đến các cơ quan đích. Nhờ chúng, bạn có thể thực hiện các hành động từ đơn giản như đi bộ đến phức tạp như chơi một nhạc cụ.
9. Cortex Não (Cerebral Cortex)
- Cortex não là lớp ngoài cùng của não, chịu trách nhiệm cho hầu hết các chức năng cao cấp của con người như suy nghĩ, nhận thức, ngôn ngữ và xử lý cảm xúc. Nó được chia thành các thùy với mỗi thùy đảm nhiệm những vai trò riêng biệt:
- Thùy trán (frontal lobe): Liên quan đến ra quyết định, giải quyết vấn đề và kiểm soát cử động.
- Thùy đỉnh (parietal lobe): Xử lý thông tin cảm giác từ các giác quan.
- Thùy thái dương (temporal lobe): Liên quan đến trí nhớ và thính giác.
- Thùy chẩm (occipital lobe): Xử lý thông tin thị giác.
10. Hành Não (Medulla Oblongata)
- Hành não là phần dưới của não bộ, nối liền với tủy sống, điều khiển các chức năng sinh tồn cơ bản như hô hấp, nhịp tim và huyết áp. Dù kích thước nhỏ, nhưng hành não giữ vai trò sống còn trong việc duy trì sự sống.
11. Tủy Sống (Spinal Cord)
- Tủy sống là một bộ phận dài và mảnh, nằm trong cột sống, truyền dẫn thông tin giữa não và phần còn lại của cơ thể. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển các phản xạ không cần suy nghĩ như co rút tay khi chạm vào vật nóng.
12. Thùy Đáy (Basal Ganglia)
- Thùy đáy là một nhóm cấu trúc trong não, chịu trách nhiệm điều chỉnh cử động tự nguyện và liên quan đến các chức năng khác như cảm xúc và học tập. Bất thường trong thùy đáy có thể dẫn đến các bệnh lý như Parkinson và Huntington.
13. Hệ Thần Kinh Tự Chủ (Autonomic Nervous System – ANS)
- Hệ thần kinh tự chủ là một phần của hệ thần kinh ngoại vi, kiểm soát các chức năng tự động như hô hấp, nhịp tim, tiêu hóa và tiết mồ hôi. Hệ này được chia làm hai nhánh:
- Hệ giao cảm (Sympathetic nervous system): Kích hoạt phản ứng “chiến hoặc chạy” khi gặp căng thẳng.
- Hệ phó giao cảm (Parasympathetic nervous system): Giúp cơ thể thư giãn và hồi phục sau căng thẳng.
14. Thể Đồi (Thalamus)
- Thể đồi là một trung tâm phân phối thông tin trong não, chuyển tín hiệu từ các giác quan đến vùng vỏ não để xử lý. Nó đóng vai trò quan trọng trong nhận thức cảm giác và điều khiển vận động.
15. Hypothalamus (Vùng Hạ Đồi)
- Hypothalamus là một phần nhỏ nhưng quan trọng của não, điều chỉnh các chức năng cơ bản như nhiệt độ cơ thể, giấc ngủ, cảm giác đói và khát, cũng như điều hòa hormone.
Xem thêm video tại:
https://www.youtube.com/@learnabcacademy
Trang chủ LearnABC Education:
https://learnabcacademy.com/
Theo dõi thêm các bài viết tại:
https://huynhtrunutrition.com/
Hãy học cách phòng ngừa thay vì bệnh rồi mới tìm cách chữa trị. Tham khảo 2 tập của sách Ayurveda, link mua sách tại:
http://huynhtruayurveda.com
Câu hỏi thắc mắc, vui lòng liên hệ:
Facebook: https://www.facebook.com/LUYENPHATAM
